Oświadczenie w sprawie złamania umowy przez Miasto Radzyń Podlaski

Ze smutkiem i rozczarowaniem przyjęliśmy kolejne działania Miasta Radzyń Podlaski w sprawie byłego aresztu Gestapo i UB w Radzyniu Podlaskim. W dniu 1 marca 2022, przy okazji obchodów Narodowego Dnia Żołnierzy Wyklętych, obiekt został przekazany w gestię Radzyńskiego Ośrodka Kultury, z zapowiedzią utworzenia tam komórki organizacyjnej w postaci Izby Pamięci „Warszawska 5A”. Odbyło się to wbrew obowiązującemu porozumieniu Miasta z Towarzystwem Nauki i Kultury „Libra”, bez kontaktu osobami zaangażowanymi od lat w upamiętnianie tego miejsca, bez konsultacji z Profesorami prowadzącymi badania w tym zakresie, członkami naszego Towarzystwa.

Warto przypomnieć, że w/w osoby zaangażowane są w działania mające na celu powołanie placówki muzealnej w byłym nazistowskim i komunistycznym areszcie od czasu opuszczenia obiektu przez Policję w pierwszej dekadzie XXI w. Jako pierwsze zaczęły o tym szczególnym miejscu pisać i inicjować akcje społeczne. Skutkowały one pismami z wyrazami wsparcia dla tej inicjatywy wyrażonymi m.in. ze strony Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych, Wojskowej Komendy Uzupełnień w Siedlcach, Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. W oparciu o nie w dniu 13 stycznia 2015 r. z oficjalnym wnioskiem do Burmistrza Miasta Radzyń Podlaski o
utworzenie muzeum zwróciło się Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość Inspektorat Radzyń.

Równolegle do działań nagłaśniających sprawę katowni społecznie prowadzone były prace badawcze, które skutkowały publikacjami i prezentacjami wyników badań. Wszystkie te działania szczegółowo opisane są na stronie internetowej Instytutu Bronisława Szlubowskiego, który jest radzyńskim oddziałem naszego Towarzystwa, http://instytutszlubowskiego.pl/katownia/ .

Aktywność członków Towarzystwa Nauki i Kultury „Libra” w tym względzie została dostrzeżona, co skutkowało podpisaniem porozumienia z gminą miejską w dniu 2 lipca 2019 r. Miało ono na celu – jak wówczas ustalono – „utworzenie wspólnej instytucji kultury”. Porozumienie precyzowało, że chodzi o placówkę muzealną. Na podstawie powstałego wówczas partnerstwa gmina miejska pozyskała państwową dotację na remont budynku.

Niestety kolejne poczynania Miasta Radzyń Podlaski w kwestii byłego aresztu miały już charakter wykluczający Towarzystwo z jakiegokolwiek współudziału w procesie decyzyjnym czy nawet opiniodawczym. Dotyczyło to zarówno prowadzonych prac remontowych, organizacyjnych jak i popularyzatorskich. Ogłoszona 1 marca br. jednostronna decyzja o przekazaniu obiektu Radzyńskiemu Ośrodkowi Kultury – jednostce miejskiej bez żadnego przygotowania merytorycznego do prowadzenia tego typu placówki – i powołaniu Izby Pamięci „Warszawska 5A”, to jawne złamanie istniejącej umowy. Jest to de facto akt deprecjonujący to miejsce pamięci.

Uznając ten krok za wypowiedzenie przez Miasto porozumienia z 2 lipca 2019 r., wyrażamy obawy o dalszy rozwój idei powstania placówki muzealnej poświęconej ofiarom nazizmu i komunizmu w Radzyniu Podlaskim. Jednocześnie pozostawiamy sobie prawo do dalszych, niezależnych działań mających na celu popularyzację tego miejsca oraz prowadzenie poświęconych mu badań naukowych.

dr hab. Artur Górak
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej
dr hab. Marcin Kruszyński
Instytut Pamięci Narodowej, Lotnicza Akademia Wojskowa
prof. dr hab. Dariusz Magier
Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny, Archiwum Państwowe w Siedlcach
prof. dr hab. Mirosław Szumiło
Instytut Pamięci Narodowej, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej