Gestapowcy

Gestapowcy i członkowie innych niemieckich formacji policyjnych w Radzyniu Podlaskim w latach 1939-1944

© Copyright by Damian Sitkiewicz & Towarzystwo Nauki i Kultury “Libra”, 2020

Proponowany sposób cytowania:

Damian Sitkiewicz, Gestapowcy i członkowie innych formacji policyjnych w Radzyniu Podlaskim w latach 1939-1944, http://instytutszlubowskiego.pl/gestapowcy/

Gestapo

Od jesieni 1939 r. w Radzyniu działała placówka (Aussenstelle Radzyń) Sicherheitspolizei und Sicherheitsdient (Sipo und SD) – Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa. Polacy zwali ją Gestapo.

Kierownikiem Gestapo od początku jej ustanowienia aż do czasu jej likwidacji latem 1944 r. był przybyły z Niemiec SS-Sturmbannführer (major) i Kriminal-Obersekretär Fritz Adolf Fischer. W 1939 r. był członkiem Einsatzkommando III (Einsatzkommando – grupa operacyjna gestapo, której celem było mordowanie lub izolacja politycznych i ideologicznych przeciwników III Rzeszy na zapleczu frontu). Wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie z 4 marca 1949 r. w dniu 22 czerwca 1949 r. został stracony w warszawskim więzieniu przy ul. Rakowieckiej.

Personel stanowili przyjezdni lub miejscowi Niemcy.

Zastępcą Fischera był SS-Sturmbannführer (major) Erich Langer. sekretarz kryminalny. Służył w gestapo w Erfurcie, a następnie w Radzyniu Podlaskim.
SS-Sturmscharführer (starszy sierżant sztabowy) Andreas Braumüller. Przed wybuchuem II wojny światowej przydzielony do gestapo w Augusburgu. Służył w Radzyniu, Chełmie i Puławach.
SS Oberscharführer (starszy sierżant) Kurt Engels. Jego jednostką macierzystą gestapo była Kolonia. W 1940 r. został wysłany do Radzynia. Z uwagi na skłonność do brutalnych zachowań w 1942 r. trafił na Zamojszczyznę, a w 1944 r. do Sonderkommando Warschau.
SS-Hauptsturmführer (kapitan) Karl Dieter. służący uprzednio w gestapo w Stutgarcie. Do Radzynia przybył w 1943 r., gdzie służył do końca 1944 r. Później przeniesiono go na Słowację.
Jan Dietrich rozwinął masową akcję mordowania ludności żydowskiej, szczególnie na terenie Międzyrzeca Podlaskiego.
Oberscharführer (starszy sierżant) Ernst Hammerstein członek grupy operacyjnej Einsatzkommando III. Do radzyńskiego gestapo dołączył w listopadzie 1939 r. Ze względu na swoje brutalne zachowanie w 1942 r. przeniesiony do Białej. Członek stowarzyszenia SS Standarte „Germania”.
SS-Oberscharführer Gerhard Hoffman – od 1940 do 1944 r. pracował w radzyńskiej placówce gestapo. W 1944 r. został przeniesiony do Radomia.
SS-Oberscharführer Max Kaiser – służył w Einsatzkommando III w 1939 r. Do Radzynia trafił w 1940 r., gdzie przebywał do 1943 r., skąd w 1943 r. przeniesiono go do Lublina.
SS-Sturmscharführer Ludwik Klieber – zabity w 1943 r. przez AK w czasie zamachu na Dykowa.
SS-Sturmscharführer Paul Niehenke lub Nehenke – przybył do Radzynia w 1943 r. z bydgoskiego gestapo. Wiosną 1943 r. został przeniesiony do Lublina.
SS-Oberscharführer Willy Nordan – członek Einsatzkommando III. Jeden z kierowców w radzyńskim gestapo. W 1944 r. został przeniesiony do placówki gestapo w Radomiu.
SS-Untersturmführer (porucznik) Heinz Peckamann – sekretarz kryminalny. Z gestapo w Kolonii przeniesiony do Łukowa i Radzynia, gdzie pracował w latach 1940-1942. Później przeniesiony do dystryktu Galicja.
Heinz Rieck.
Heinrich (Henryk) Weg – tłumacz, volksdeutsch. Jego matką była Sabina Jakubowska.
SS-Untersturmführer Heinz Tangermann – służył w gestapo w Dessau, skąd w 1943 r. przeniesiono go do Radzynia. W 1944 r. zatrudniono go w radomskim gestapo.
Zielke [brak imienia] – tłumacz w areszcie gestapo w Radzyniu. W 1941 r. miał około 18 lat. Był uczniem gimnazjum polskiego w Łukowie. Brał czynny udział w przesłuchiwaniu aresztantów.
Unterscharführ (plutonowy) Anton Nauman – tłumacz.
Unterscharführ Adolf Dykow, zwany „Katem Podlasia” – folksdojcz pochodzący z Okalewa, przez okres międzywojenny aż do początku okupacji pracował w warszawskiej drukarni jako zecer i mieszkał wraz z żoną na Bródnie. W 1940 r. wpisał się na niemiecką listę narodową w Warszawie, a w 1942 r. zatrudnił się w radzyńskim gestapo.

Ukraińskie SS „Wachmannschaft” (Służba Wartownicza)

Ich zadania polegały na pełnieniu warty, wyjeżdżaniu w teren i ścisłym wykonywaniu poleceń Niemców. Zwykle byli używani do bezpośredniej eksterminacji Żydów i Polaków. Placówki istniały także w Międzyrzecu i Parczewie. Dokumenty żandarmerii niemieckiej datowane na 1 stycznia 1941 r. określają liczbę funkcjonariuszy policji ukraińskiej na terenie powiatu radzyńskiego na 3 oficerów i 180 wachmanów. W Radzyniu służyło 22 funkcjonariuszy, w tym m.in.:

Henryk Benzel
Aleksander Bylena
Iwan Ciłurik
Andriej Dejenko
Aleksander Frołow
Andriej Kiryłow
Władimir Pawluczenko
Anton Reheda
Semen Sajenko
Nikołaj Sawieryn
Dmitrij Staroszenko
Andriej Timokow
Sergiej Winachodow
Wiktor Worobiew.